In Nederland koop je voedingssupplementen met kruiden niet alleen in de supermarkt, maar vind je ze ook in speciaalzaken en soms zelfs bij de apotheek. De gezondheidsclaims die op zulke kruidensupplementen staan, worden tegenwoordig vaak gevolgd door een sterretje. Dit sterretje is een disclaimer dat de evaluatie van de claim nog lopende is, of dat de claim in afwachting is van Europese toelating. Je hebt zulke claims vast wel eens voorbij zien komen in de reclameblokken!
Al eerder schreef ik over wanneer voedings- en gezondheidsclaims op voedingsproducten gebruikt mogen worden. Een voedingsclaim vertelt je iets over de gezonde ingrediënten die in een product zitten (‘rijk aan vezels’). Een gezondheidsclaim gaat een stapje verder, door één ingrediënt in het product uit te lichten en hierover te vertellen wat het in je lijf doet (‘vitamine C ondersteunt je immuunsysteem’). Zulke claims mogen in heel Europa alleen gebruikt worden wanneer hiervoor toestemming is gevraagd bij de Europese Commissie [i]. Bij de beoordeling van zo’n verzoek wordt de Europese Voedselveiligheidsautoriteit (EFSA) ingeschakeld om naar het onderliggende wetenschappelijke bewijs voor een gemaakte bewering. Deze onafhankelijke wetenschappers beoordelen of is aangetoond dat bij gezonde mensen dit specifieke stofje (of combinatie van stoffen) een positief bijdrage aan de gezondheid levert. Als zij een positief oordeel vormen, is de kans groot dat de Europese Commissie de gezondheidsclaim toelaat [ii],[iii].
Je zou dan ook denken dat je nu alleen nog goedgekeurde claims ziet op voedingsmiddelen. Maar er is één categorie claims die nog helemaal niet is beoordeeld: de claims op voedingsproducten met kruiden. Toen in 2008 alle mogelijke claims werden verzameld, zaten er ook veel claims tussen die gingen over de gezondheidseffecten van (extracten van) specifieke kruiden of combinaties van kruiden. En terwijl de eerste beoordeling van de in 2008 ingediende claims op andere voedingsstoffen wel is uitgevoerd, is de beoordeling van die claims op kruidenpreparaten stilgelegd in 2010.
Die beoordeling werd stilgelegd omdat niet iedereen het eens was met de eisen die werden gesteld aan de onderbouwing van zulke claims. Want waar voor geneesmiddelen een speciale categorie gemaakt is van producten wiens werking gebaseerd is op zogenaamd ‘traditioneel gebruik’ bewijs, bestaat dit niet voor voedingsmiddelen. Hierdoor zijn verschillende belanghebbenden van mening dat voedingsmiddelen, dus ook supplementen, eigenlijk strenger gereguleerd worden dan medicijnen [iv]. Traditioneel gebruik zou je kunnen aantonen met bewijs dat een kruid al 30 jaar voor een bepaald gezondheidseffect gebruikt wordt, wat kan blijken uit bijvoorbeeld verkoopgegevens en (wetenschappelijke) artikelen over zulke kruiden [v]. Maar of traditioneel gebruik inderdaad aangevoerd mag gaan worden als bewijsvoering voor een gezondheidsclaim, daar is men nog altijd niet uit[iv].
Want al zijn we intussen 10 jaar verder, de beoordelingsprocedure van claims op kruidenpreparaten ligt nog steeds stil. Als tussenoplossing mogen claims die in 2008 al werden ingediend voorlopig gebruikt worden in reclame-uitingen voor kruiden en kruidenpreparaten. In Nederland vond de Reclame Code Commissie het alleen misleidend dat zulke claims op eenzelfde manier gebruikt werden als goedgekeurde claims, waarbij al wél naar het onderliggende bewijs was gekeken. Daarom moet je sinds 2019 direct in de buurt van een claim op kruiden, die nog niet is beoordeeld, een disclaimer zien staan [vi]. Die disclaimer moet verduidelijken dat het beoordelingsproces nog niet is afgerond, dat de claim nog ‘on hold’ staat. Daarmee kun je onderscheid maken tussen claims, waarbij de kruidenclaims niet een vergelijkbare status hebben als een goedgekeurde claim die zonder disclaimer te zien is op een voedingsmiddel. Klachten bij de Reclame Code Commissie tegen claims op kruidenpreparaten worden ook volgens die redenatie beoordeeld: zolang een disclaimer wordt gebruikt, mogen zogenaamde ‘on hold’ claims op kruidenextracten in bijvoorbeeld voedingssupplementen gebruikt worden door producenten in hun advertenties [vi].
Wat betekent dit nu voor jou? We hopen natuurlijk dat deze situatie niet te lang meer duurt, maar dat er snel een Europese beslissing genomen gaat worden over wat nu als adequate onderbouwing gezien wordt voor een gezondheidsclaim. Maar zolang dat nog niet is gebeurd, is het belangrijk om je bewust te zijn van het feit dat gezondheidsclaims – al gaan ze maar over één stofje – nuttige informatie kunnen bieden, maar dat deze claims op kruiden gewoonweg nog niet zijn beoordeeld.
[i] Verordening (EG) Nr. 1924/2006 van het Europees Parlement en de Raad van 20 december 2006 inzake voedings- en gezondheidsclaims voor levensmiddelen (Geconsolideerde versie 13 december 2014.)
[ii] A de Boer, E Vos, A Bast (2014). Implementation of the nutrition and health claim regulation – The case of antioxidants. Regulatory Toxicology and Pharmacology 68(3), 475-487.
[iii] KGM Lenssen, A Bast, A de Boer (2018). Clarifying the health claim assessment procedure of EFSA will benefit functional food innovation. Journal of Functional Foods 47, 386-396.
[iv] KGM Lenssen, A Bast, A de Boer (2020). Should botanical health claims be substantiated with evidence on traditional use? Reviewing the stakeholders’ arguments. PharmaNutrition 14, 100232.
[v] KGM Lenssen, A Bast, A de Boer (2019). International perspectives on substantiating the efficacy of herbal dietary supplements and herbal medicines through evidence on traditional use. Comprehensive Reviews in Food Science and Food Safety 18, 910-922.
[vi] E Hoogenraad (2019). Tip van jouw advocaat: Let op on hold disclaimer bij botanicals! Beschikbaar via https://www.vmt.nl/wetgeving-toezicht/nieuws/2019/07/tip-van-jouw-advocaat-let-op-de-on-hold-disclaimer-bij-botanicals-10137424
Alie de Boer 