Bij het college dat ik gaf bij de Universiteit van Nederland (als je Ziggo-abonnee bent kun je dit terugkijken vanaf 6 februari en in de week van 20 februari staat het voor iedereen online) vertelde ik dat een aantal voorgestelde gezondheidsclaims Bijbelteksten gebruikten als bewijs voor deze claims. Direct na afloop van het college werd ik aangesproken door iemand uit het publiek: wat bedoelde ik met die opmerking? Ik leg het graag uit in deze blog.
In mijn allereerste blog vertelde ik dat voedings- en gezondheidsclaims sinds 2006 Europees geregeld worden[i]. Een bewering over wat er in een product zit wordt gezien als voedingsclaim (waar ik eerder een andere blog over schreef), alles wat je zegt over het effect van het eten van het product is een gezondheidsclaim. Al deze claims dienen gebaseerd te zijn op wetenschappelijk bewijs, anders mag je het niet op de verpakking zetten. Dit wetenschappelijke bewijs wordt aangeleverd door een bedrijf in een wetenschappelijk dossier. Op verzoek van de Europese Commissie beoordeelt de Europese Voedselveiligheidsautoriteit (EFSA) of deze wetenschappelijke studies de voorgestelde claim ook ondersteunen[ii].
Er zijn vier verschillende typen gezondheidsclaims, waarvan twee soorten zich richten op het effect van een voedingsmiddel op een specifieke functie in je lijf. Deze functie-claims kunnen gebaseerd zijn op ‘algemeen aanvaard’ wetenschappelijk bewijs (zogenaamde artikel 13.1 claims, bijvoorbeeld ‘vitamine C ondersteunt je afweer’)[iii] of op nieuw wetenschappelijk bewijs (artikel 13.5 claims, zoals ‘suikerbietvezels dragen bij tot een verhoging van de fecale bulk’)[iv]. Het derde type claim is de ziekterisicobeperkende claim, de artikel 14.1a claim. Deze claims verbinden een specifieke voedingsstof aan het verlagen van een risicofactor van een ziekte. Hierbij is het belangrijk om te onthouden dat je met zo’n claim nooit mag beweren dat het risico op de ziekte zélf verlaagt door het eten van deze voedingsstof, je verlaagt immers maar één van de risicofactoren op de ziekte. Een duidelijk voorbeeld hierbij is de claim dat beta-glucaan uit haver cholesterol verlaagd en hoog cholesterol een risicofactor is voor het ontwikkelen van hart- en vaatziekten[v]. Het vierde type claim is net als de ziekterisicobeperkende claim een zogenaamde artikel 14.1 claim, maar deze claim is te vinden in sectie b van dit artikel. Dit zijn alle claims die zich richten op kinderen, zoals ‘calcium is nodig voor de normale groei en ontwikkeling van botten van kinderen’[vi]. Alle claims waarvan EFSA het wetenschappelijke bewijs als ondersteunend beoordeelde én de Europese Commissie uiteindelijk goedkeuring voor gaf, zijn te vinden in de goedgekeurde lijst met claims[vii].
Op 1 januari 2008 moesten alle voorgestelde artikel 13.1, de algemene functie claims, binnen zijn met de wetenschappelijke bewijsvoering voor deze claims. Dat betekende dat iedereen de claims die hij of zij zou willen maken in moest dienen bij een aangewezen nationale autoriteit, waarna het verzameld werd bij de Europese Commissie. Meer dan 44.000 claims werden ingediend en aangezien er natuurlijk veel vergelijkbare claims in de verschillende landen waren ingediend, bleven er na clustering door de Commissie nog 4.637 claims over[viii]. Al deze voorgestelde claims hadden dan ook wetenschappelijk bewijs waarop ze gebaseerd waren en de dossiers zijn doorgestuurd naar EFSA, om dit wetenschappelijke bewijs te beoordelen. Hoewel, wetenschappelijk bewijs… Er zijn twee claims ingediend over het effect van Koreaanse ginseng[ix] op cognitieve prestaties en het glucosemetabolisme, waarbij niet alleen wetenschappelijk bewijs aangeleverd wordt voor het effect, er wordt ook verwezen naar het Oude Testament. Ezechiël 27, vers 17 wordt gezien als ondersteunend voor deze twee claims: “De kooplieden van Juda en Israël gaven voor je handelswaar rijst, fijn meel, honing, olijfolie en balsem.” En hoewel deze claims nog niet officieel beoordeeld zijn omdat het om kruiden gaat en alle claims over kruiden nog on hold staan, is het zeer onwaarschijnlijk dat deze teksten als ondersteunend worden beoordeeld voor deze voorgestelde claims.
Van de 4.637 claims zijn er dus twee claims die onder andere gebaseerd zijn op een vers uit de Bijbel. Waar om wetenschappelijk bewijs werd gevraagd, is de kans vrij klein dat de Bijbelteksten gezien worden als ondersteunend bewijs voor een algemeen aanvaarde gezondheidsclaim.
[i] Verordening (EG) Nr. 1924/2006 van het Europees Parlement en de Raad van 20 december 2006 inzake voedings- en gezondheidsclaims voor levensmiddelen (Geconsolideerde versie van 13 december 2014.)
[ii] de Boer, A., Vos, E., Bast, A. (2014). Implementation of the nutrition and health claim regulation – The case of antioxidants. Reg Tox Phar 68(3), 475-487.
[iii] EFSA Panel on Dietetic Products, Nutrition and Allergies (NDA), 2010. Scientific Opinion on the substantiation of health claims related to vitamin C and reduction of tiredness and fatigue (ID 139, 2622), contribution to normal psychological functions (ID 140), regeneration of the reduced form of vitamin E (ID 202), contribution to normal energy-yielding metabolism (ID 2334, 3196), maintenance of the normal function of the immune system (ID 4321) and protection of DNA, proteins and lipids from oxidative damage (ID 3331) pursuant to Article 13(1) of Regulation (EC) No 1924/2006. EFSA Journal 8(10), 1815.
[iv] EFSA Panel on Dietetic Products, Nutrition and Allergies (NDA), 2011. Scientific Opinion on the substantiation of a health claim related to sugar beet fibre and increasing faecal bulk pursuant to Article 13(5) of Regulation (EC) No 1924/2006. EFSA Journal 9(12), 2468.
[v] EFSA Panel on Dietetic Products, Nutrition and Allergies (NDA), 2010. Scientific Opinion on the substantiation of a health claim related to oat beta glucan and lowering blood cholesterol and reduced risk of (coronary) heart disease pursuant to Article 14 of Regulation (EC) No 1924/2006. EFSA Journal 8(12), 1185.
[vi] EFSA Panel on Dietetic Products, Nutrition and Allergies (NDA), 2008. Calcium and bone growth – Scientific substantiation of a health claim related to calcium and bone growth pursuant to Article 14 of Regulation (EC) No 1924/2006. EFSA Journal 6(10), 826.
[vii] Verordening (EU) Nr. 432/2012 van de Commissie van 16 mei 2012 tot vaststelling van een lijst van toegestane gezondheidsclaims voor levensmiddelen die niet over ziekterisicobeperking en de ontwikkeling en gezondheid van kinderen gaan. (Geconsolideerde versie van 14 september 2016.)
[viii] de Boer, A., Vos, E., Bast, A. (2014). Implementation of the nutrition and health claim regulation – The case of antioxidants. Reg Tox Phar 68(3), 475-487.
[ix] ID 3668 en ID 3669 in EFSA Panel on Dietetic Product, Nutrition and Allergies (NDA), 2011. Consolidated list of Article 13 health claims. List of references received by EFSA Part 4, IDs 3001-4705. Available via https://www.efsa.europa.eu/sites/default/files/assets/ndaart13ref04.pdf.
Alie de Boer 