Je hebt de nieuwsberichten misschien wel gezien: etiketteringsregels die worden overtreden door visverkopers. De Consumentenbond publiceerde de resultaten van hun nieuwste steekproef: viskramen en -winkels blijken vaak onvoldoende informatie te geven over de producten die ze verkopen. Maar net als andere voedselverkopers zijn ook verkopers van vis verplicht om al hun klanten specifieke informatie te geven over hun producten. Waar je dan aan moet denken en waarom dat zo belangrijk is, vertel ik je in deze blog.
In mijn blog over de verplichte vermelding van allergenen verwees ik al eens naar de Europese verordening[i] die regelt welke voedselinformatie aan consumenten moet worden verstrekt. Deze Verordening is de basis voor etikettering en andere vormen van voedselinformatie, zoals mondelinge informatie of ander begeleidend materiaal. De wet geldt in heel Europa, om ervoor te zorgen dat Europese burgers op eenzelfde manier van informatie over hun eten worden voorzien. Zo word je als consument beschermd tegen misleidende of onjuiste informatie. Volgens Artikel 4 van deze Verordening moet je bijvoorbeeld informatie krijgen over: (i) de identiteit en samenstelling, eigenschappen of andere kenmerken van het levensmiddel; (ii) veilig gebruik van het levensmiddel (zoals de houdbaarheid en hoe je het bewaart); en (iii) informatie over de voedingskenmerken. Artikel 9 van dezelfde wet schrijft een aantal verplichte vermeldingen voor, waaronder de benaming van een levensmiddel, de lijst van ingrediënten, bijzondere bewaarvoorschriften, een voedingswaardevermelding, maar ook het land van oorsprong of de plaats van herkomst van een product.
Vaak denken we bij deze verplichte vermeldingen aan het etiket: daar vind je gemakkelijk allerlei verplichte informatie terug over een voedingsproduct. Maar wat nu als zo’n product onverpakt wordt verkocht, zoals vaak het geval is bij vis die wordt verkocht in een viskraam of viswinkel? Dan blijft het belangrijk dat consumenten goed worden geïnformeerd. Wel worden de eisen voor informatie iets aangepast, door middel van specifieke bepalingen in nationale wet- en regelgeving. In Nederland staan deze specificaties uitgewerkt in het Warenwetbesluit informatie levensmiddelen[ii]. Zo is de benaming, al benoemd in de Europese Verordening, nog altijd verplicht: zo’n wettelijke naam moet duidelijk zichtbaar worden weergegeven in de buurt van een product of op een kaart, of eventueel op een andere wijze kenbaar worden gemaakt.
Deze eisen zijn vastgesteld voor alle niet-voorverpakte levensmiddelen. Maar voor visserijproducten is nog een andere Europese Verordening van belang, waarin specifieke voorwaarden voor het verhandelen worden beschreven[iii]. Zo worden er ook aanvullende etiketterings- of markeringseisen gesteld voor het verhandelen van vis: er moet onder meer worden vermeld wat de handelsbenaming en de wetenschappelijke naam van de soort is, wat de productiemethode is geweest (is het bijvoorbeeld gevangen of gekweekt), maar ook het gebied waarin het product is gevangen of gekweekt moet worden benoemd. En aangezien dit voor niet-voorverpakte visproducten natuurlijk niet op een etiket kan worden vermeld, wordt in de wet voorgesteld om met borden of posters een consument te informeren.
De Consumentenbond liet in hun steekproef zien dat deze informatievoorziening bij veel verkooppunten niet helemaal op orde is. Als koper loop je het risico achter het net te vissen voor die verplichte informatie. Dat maakt het lastig om als koper een eerlijke vergelijking te maken van wat je precies aanschaft, of het al dan niet gekweekt is en of het dus bijvoorbeeld een duurzame keuze is. Daarnaast rapporteerde de Consumentenbond in haar onderzoek ook het gebruik van duurzaamheidskeurmerken bij visverkopers. Ze zagen dat maar een klein deel van de verkopers in hun steekproef gebruikt maakt van het MSC of het ASC-keurmerk. Het MSC-keurmerk is gericht op wilde visserij en heeft ten doel om verantwoordelijk en duurzaam beheer van visstanden te bevorderen en belonen[iv]. Het ASC-keurmerk is een keurmerk voor kweekvis, waarbij men zich richt op het verlagen van de invloed van het kweken van vis op het milieu[v]. Zo zijn er regels opgesteld om antibioticagebruik te verminderen en duurzamer visvoer te gebruiken. Deze geaccrediteerde keurmerken kunnen je als koper helpen om een keuze te maken. Niet alle bedrijven maken echter gebruik van deze keurmerken: een licentie op een MSC of ASC-keurmerk te gebruiken kost geld en tijd.
Maar wat kun je nu het beste doen als je nu zin hebt in een visje en je wilt een duurzame keuze maken? Allereerst zorgt deze steekproef er hopelijk voor dat alle viskramen en -winkels beter kijken naar de informatie die ze verstrekken. Zo kunnen ze zorgen dat ze aan de juridische eisen rondom informatievoorziening voldoen en kun jij als koper ook zien waar je vis vandaan komt. Weet je dan nog niet zo goed wat je wilt kiezen? Een duurzame(re) keuze check je op de Viswijzer!
[i] Verordening (EU) Nr. 1169/2011 betreffende de verstrekking van voedselinformatie aan consumenten. Beschikbaar via http://data.europa.eu/eli/reg/2011/1169/2018-01-01
[ii] Warenwetbesluit informatie levensmiddelen. Beschikbaar via https://wetten.overheid.nl/BWBR0033323/2019-12-14
[iii] Verordening (EU) Nr. 1379/2013 houdende een gemeenschappelijke marktordening voor visserijproducten en aquacultuurproducten. Beschikbaar via http://data.europa.eu/eli/reg/2013/1379/2020-04-25
[iv] Voedingscentrum (2021). MSC-keurmerk. Beschikbaar via https://www.voedingscentrum.nl/encyclopedie/msc.aspx
[v] Voedingscentrum (2021). ASC-keurmerk. Beschikbaar via https://www.voedingscentrum.nl/encyclopedie/asc.aspx
Alie de Boer 