Extra vitaminen, specifieke mineralen (zoals zink), andere stoffen in voeding zoals resveratrol of zogenaamde essentiële oliën: veel verschillende producten worden op dit moment aangeprezen als producten die je ‘immuunsysteem boosten’, ‘versterken’, of waarvan zelfs wordt beweerd dat je ze kunt gebruiken om de symptomen van een COVID-19 infectie te behandelen. Nu zijn enigszins aangedikte of overdreven reclames niet per se iets nieuws, maar op het moment dat een onbekende ziekmaker heerst is het misschien wel extra moeilijk om je hier niet door te laten verleiden.
Laat me deze blog dan ook direct beginnen met een waarschuwing: er zijn geen voedingsstoffen of voedingsmiddelen die een virusinfectie kunnen voorkomen of genezen! Laat je dus niet verleiden door reclameslogans die te mooi zijn om waar te zijn, maar in deze blog licht ik graag toe voor welke voedingsstoffen wél goedgekeurde gezondheidsclaims te vinden zijn. Vaak zie je beweringen over voeding op voedingssupplementen: een pil of poeder, een zogenaamde geconcentreerde bron van voedingsstoffen die een voedingskundig effect hebben[i]. Zulke supplementen moeten in Nederland (en de rest van Europa) voldoen aan dezelfde wetten en regels als ‘normale’ voedingsmiddelen: zulke producten mogen alleen worden verkocht als ze veilig zijn[ii]. Daarnaast mag je vrijwillige beweringen over de inhoudsstoffen van je product maken (een voedingsclaim) of over de gezondheidseffecten van zo’n voedingsstof (gezondheidsclaim), als zo’n bewering wetenschappelijk onderbouwd is en ook is goedgekeurd voor gebruik op de Europese markt. Hier schreef ik eerder een blog over.
Maar er zijn twee dingen waar je op moet letten als een voedingsmiddel of -supplement wordt aangeprezen om je immuunsysteem te versterken, of zelfs tegen COVID-19. Allereerst mogen op voedingsproducten geen claims gemaakt worden die impliceren dat voeding een ziekte kan voorkomen, behandelen of zelfs genezen. Juridisch gezien wordt zo’n product daarmee namelijk direct een medicijn: naast producten waarvan is aangetoond dat de actieve stof een ziekte kan voorkomen, behandelen of genezen, worden ook producten die worden gepresenteerd alsof ze dat kunnen beschouwd als geneesmiddelen[iii]. Daarmee ontstaat een duidelijke grens tussen geneesmiddelen en voedingsproducten: gezondheidsclaims over voedingsmiddelen mogen alleen verwijzen naar het behouden of ondersteunen van een lichamelijke functie (zoals het immuunsysteem onderhouden: iedereen heeft een immuunsysteem, maar je kunt de werking ervan wel ondersteunen), of beschrijven hoe een voedingsstof één risicofactor in de ontwikkeling van een ziekte kan verminderen (zoals het verlagen van LDL cholesterolwaarden, waarmee het risico op hart- en vaatziekten wordt verlaagd). En al is dit onderscheid in een reclame misschien niet altijd even duidelijk, voor de wet is dit verschil essentieel. Zo’n claim op voeding mag dus alleen gaan over het ondersteunen van een lichamelijke functie. Zodra je reclames ziet over het voorkómen van COVID-19, moet je op je hoede zijn.
Ten tweede is het belangrijk om je te realiseren dat voor een claim gebruikt kan worden, er dus wetenschappelijk bewijs moet zijn dat de voedingsstof daadwerkelijk een positief effect heeft. Het moet dus zijn aangetoond dat zo’n nutriënt het immuunsysteem positief beïnvloedt. (Als je meer wilt weten over de werking van het immuunsysteem, of de afweer, kijk dan eens op deze site.) Er zijn op dit moment slechts 12 claims goedgekeurd over voeding en het immuunsysteem: van verschillende voedingsstoffen is aangetoond dat ze bijdragen aan het normaal functioneren van het immuunsysteem (koper, folaat, ijzer, selenium, zink, en de vitaminen A, B6, B12, C en D). Daarnaast is voor vitamine C bewezen dat dit het immuunsysteem ook ondersteunt tijdens en na fysieke inspanning, terwijl voor vitamine D is aangetoond dat dit bijdraagt aan het functioneren van het immuunsysteem van kinderen. Je ziet in de woordkeuze die ik hier gebruik al dat het in al deze claims draait om het ondersteunen van het normaal functioneren van het immuunsysteem: je hebt die voedingsstof dus nodig om je immuunsysteem goed te laten werken, maar het is niet aangetoond dat meer van zo’n stof je immuunsysteem per se verbeterd. Het is dan ook duidelijk dat je met een gebalanceerd, gezond eetpatroon kun je je weerstand al op peil houden en is het niet noodzakelijk om supplementen te nemen.[iv] Besluit je toch supplementen te nemen? Overschrijd dan nooit de voorgeschreven dosering!
Kortom, het is belangrijk om niet zomaar iets aan te nemen als het draait om voeding en het versterken van je afweer. Onderzoek of een claim is onderbouwd en zo niet, gebruik dan je gezonde verstand! Zie je een claim die te mooi is om waar te zijn? Meld zo’n misstand dan via de NVWA!
[i] Richtlijn 2002/46/EG van het Europees Parlement en de Raad van 10 juni 2002 betreffende de onderlinge aanpassing van de wetgevingen der lidstaten inzake voedingssupplementen.
[ii] Verordening (EG) Nr. 178/2002 van het Europees Parlement en de Raad van 28 januari 2002 tot vaststelling van de algemene beginselen en voorschriften van de levensmiddelenwetgeving, tot oprichting van een Europese Autoriteit voor voedselveiligheid en tot vaststelling van procedures voor voedselveiligheidsaangelegenheden.
[iii] Richtlijn 2001/83/EG van het Europees Parlement en de Raad van 6 november 2001 tot vaststelling van een communautair wetboek betreffende geneesmiddelen voor menselijk gebruik.
[iv] Voedingscentrum (2020). Coronavirus & voeding. Beschikbaar op https://www.voedingscentrum.nl/nl/thema/coronavirus-voeding.aspx
Alie de Boer 