(Geen) vlees

De Nationale Week Zonder Vlees is weer van start! Voor veel mensen is vlees een vast onderdeel van hun avondmaaltijd en ook op veel Nederlandse boterhammen vind je vleeswaren. Maar je kunt vlees natuurlijk prima vervangen. Misschien doen we dat in de toekomst met lab-gekweekt vlees, maar voorlopig liggen er vooral vleesvervangers in de schappen. Maar hoe mag je die nu eigenlijk noemen?

Als je een dagje geen vlees wilt eten, kun je in bijna iedere supermarkt tegenwoordig vleesvervangers kopen. Deze vleesvervangers worden vaak gemaakt van plantaardige eiwitbronnen zoals soja, bonen, noten of kikkererwten en lijken steeds meer op vlees, zowel qua smaak, textuur als uiterlijk. Maar kun je in de toekomst zo’n bonenburger nog wel gemakkelijk vinden, of moet je op zoek naar een bonenschijf? En gaat een plantaardig worstje voortaan vegetarische rol heten? Dat is maar de vraag: er is veel discussie in Europa welke namen nu gebruikt mogen worden voor dierlijke of juist plantaardige producten.

Dat komt doordat er voor sommige producten Europese afspraken gemaakt zijn hoe ze genoemd mogen worden. In de wet is bijvoorbeeld gedefinieerd wat vlees is, net zoals dat voor melk het geval is. Hierbij wordt onder andere benoemd dat deze producten van dierlijke origine zijn. En op basis van deze definities is een lijst gemaakt, die in de bijlage van de wet is beschreven, met alle benamingen die gegeven mogen worden aan zulke producten.[i] Dat die lijst dan ook alleen geldt voor dierlijke producten, werd voor zuivel duidelijk in 2017. Het Europese Hof deed uitspraak in de zaak over het gebruik van zuivelnamen die op deze lijst terug te vinden zijn, zoals ‘melk’, ‘kaas’ of ‘yoghurt’ en of die termen gebruikt mogen worden op plantaardige varianten van zuivel. In haar uitspraak beschreef het Hof dat de beschermde benamingen alleen gelden voor dierlijke zuivelproducten. Als er geen officiële uitzondering is gemaakt, wordt het gebruik van deze termen op andere producten gezien als misleidend en dus illegaal. Omdat in de wet dus vaststaat dat deze benamingen gereserveerd zijn voor dierlijke producten, koop je tegenwoordig geen havermelk meer, maar haverdrank.[ii]

In Nederland leidde deze uitspraak tot een discussie of ook vleesvervangers met vlees-achtige namen (denk bijvoorbeeld aan vegetarische kip) niet meer mochten verwijzen naar vlees. Is het misleiding als je verwijst naar vlees dat helemaal niet van dierlijke ingrediënten is gemaakt? De NVWA besloot uiteindelijk geen actie te ondernemen. Dit terwijl ook voor een aantal vleesproducten is vastgelegd wat de verkoopbeschrijving mag zijn, maar die lijst is een stuk minder specifiek. Eerder onderzoek naar deze verschillen tussen de zuivel- en vleessector beschreef dat de zuivelsector dan ook iets strenger wordt gereguleerd dan de vleessector: er zijn meer beschrijvingen voor zuivelproducten exclusief gereserveerd voor dierlijke producten, dan dat het geval is voor vleesproducten.[iii]

In april 2019 stelde een commissie van Europese Parlementsleden voor om de wet aan te passen: beschrijvingen voor vlees zouden alleen nog maar voor dierlijke producten moeten gelden. Dit voorstel heeft op dit moment nog niet tot een wijziging van de wet geleid, maar het zou zomaar kunnen dat vleesvervangers in de toekomst anders genoemd moeten worden om maar niet op vlees te lijken. Of dat terecht is, dat valt een beetje te betwijfelen. Aan de ene kant moet een consument natuurlijk beschermd worden tegen valse informatie, wat het geval zou zijn als een plantaardig product zich voordoet als dierlijk product. Maar als er duidelijk bij vermeld wordt dat een product vegetarisch of veganistisch is en dus van plantaardige ingrediënten is gemaakt, mag je dan niet aannemen dat iedereen begrijpt dat het geen vlees is? Is het duidelijk genoeg dat een vleesvervanger, met een misschien wel vergelijkbare naam, geen vlees is? Er is tot nu toe nog maar weinig onderzoek gedaan naar hoe we hier in de supermarkt echt naar kijken. De discussie lijkt voorlopig nog niet afgelopen.

---

[i] T Bailey (2018). Dare Not To Dairy. Beschikbaar op https://services.rabobank.com/publicationservice/download/publication/token/tRJL6VMr6xTTT5eFd6m0

[ii] Verordening (EU) Nr. 1308/2013 tot vaststelling van een gemeenschappelijke ordening van de markten voor landbouwproducten. http://data.europa.eu/eli/reg/2013/1308/2019-01-01

[iii] I Carreño & T Dolle (2018). Tofu Steaks? Developments on the Naming and Marketing of Plant-based Foods in the Aftermath of the TofuTown Judgement. European Journal of Risk Regulation, 9(13), 575–584
D Pisanello & L Ferraris (2018). Ban on Designating Plant Products as Dairy: Between Market Regulation and Over-Protection of the Consumer. European Journal of Risk Regulation, 9(1), 170–176.

Photo by Shelley Pauls on Unsplash